Πέρα από την καλή κατάσταση των ελαστικών, των αμορτισέρ και του συστήματος πέδησης, προκειμένου να επιτευχθεί η όσο το δυνατόν καλύτερη δυναμική συμπεριφορά ενός αυτοκινήτου, πρέπει να γίνεται συχνά η διαδικασία ευθυγράμμισης και ζυγοστάθμισης. Σίγουρα είναι δύο έννοιες που τις έχετε ακούσει στο παρελθόν, αν και πολλοί δε μπορούν να ξεχωρίσουν τη μία από την άλλη. Τι είναι, λοιπόν, ευθυγράμμιση και τι ζυγοστάθμιση; Γιατί είναι τόσο σημαντικές; Πώς γίνεται ο έλεγχος και κάθε πότε πρέπει να επισκεφτούμε το συνεργείο για να γίνουν αυτές οι διαδικασίες; Σε αυτό το κείμενο θα δώσουμε απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, θα αναλύσουμε τη σημασία της ευθυγράμμισης και της ζυγοστάθμισης, ενώ ταυτόχρονα θα μάθετε τα πάντα για τις περίφημες γωνίες μεταξύ τροχών, του αμαξώματος και του κατακόρυφου άξονα, όπως η κάμπερ, η κάστερ, η σύγκλιση και η απόκλιση.  

Ο λόγος στη γεωμετρία..!

Πριν αναλύσουμε τη σημασία της ευθυγράμμισης, θα πρέπει να ορίσουμε σε ποιες γωνίες επεμβαίνουμε στη συγκεκριμένη διαδικασία ώστε να γίνει πιο κατανοητή. Αρχικά, ρυθμίζεται η γωνία κάμπερ (Camber). Πρόκειται για τη γωνία που σχηματίζει ο τροχός του οχήματος σχετικά με την κατακόρυφη ευθεία. Θετική γωνία κάμπερ σημαίνει ότι ο τροχός πατάει στο έδαφος κατά κύριο λόγο με το εξωτερικό του πέλμα, ενώ αντίθετα, αρνητική γωνία κάμπερ σημαίνει ότι κυρίως το εσωτερικό πέλμα του ελαστικού έρχεται σε επαφή με το οδόστρωμα. Οι κατασκευαστές επιλέγουν κυρίως για τα «καθημερινά» αυτοκίνητα τη μηδενική γωνία κάμπερ, ώστε το πέλμα του ελαστικού να φθείρεται ομοιόμορφα και να υπάρχει ισοκατανομή των τριβών. Αντίθετα, στα αυτοκίνητα με σαφή αγωνιστικό «χαρακτήρα» επιλέγεται το αρνητικό κάμπερ, ώστε το όχημα να συμπεριφέρεται καλύτερα σε στροφές όπου οι δυνάμεις «φορτίζουν» το εξωτερικό πέλμα του ελαστικού. 

Η επόμενη γωνία που θα συναντήσουμε ονομάζεται κάστερ (Caster) και αποτελεί τη γωνία που σχηματίζεται από τον άξονα περιστροφής του τροχού σε σχέση με την κατακόρυφο. Αν η νοητή προέκταση του άξονα περιστροφής του τροχού τέμνει το οδόστρωμα μπροστά από την κατακόρυφο μιλάμε για θετική γωνία κάστερ, διαφορετικά μιλάμε για αρνητική. Οι κατασκευαστές των σύγχρονων αυτοκινήτων επιλέγουν την οριακά θετική γωνία κάστερ, γεγονός στο οποίο οφείλεται η εύκολη αλλαγή πορείας και η τάση του τιμονιού να επανέρχεται σε ευθεία θέση.

Για το τέλος αφήσαμε τη γωνία σύγκλισης ή απόκλισης, η οποία πρέπει να τείνει στο μηδέν ώστε να υπάρχει ευστάθεια στην κίνηση του οχήματος. Πρόκειται για τη γωνία που σχηματίζεται προεκτείνοντας τις οριζόντιες διευθύνσεις των τροχών του κάθε άξονα. Αν αυτές οι ευθείες τέμνονται μπροστά από τους τροχούς πρόκειται για σύγκλιση (toe in), ενώ αντίθετα, αν τέμνονται πίσω από τους τροχούς μιλάμε για απόκλιση (toe out).

Ευθυγράμμιση: Τι είναι και πώς γίνεται;

Κάθε αυτοκινητοβιομηχανία προτείνει για τα μοντέλα της ένα συγκεκριμένο εύρος στη γωνία που σχηματίζει ένας τροχός ως προς το οδόστρωμα, τον απέναντι ομοαξονικό τροχό και το αμάξωμα. Ανάλογα με τις συνθήκες οδήγησης, οι γωνίες αυτές μεταβάλλονται με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η δυναμική συμπεριφορά του οχήματος. Κάπου εδώ έρχεται η διαδικασία της ευθυγράμμισης των τροχών, ώστε να επαναφέρουμε τις γωνίες εκεί που προτείνει ο κατασκευαστής και κατΆ επέκταση να βελτιώσουμε την οδική συμπεριφορά και την ασφάλεια του οχήματος.

Προκειμένου να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, το αυτοκίνητο τοποθετείται σε ειδική μπάρα και κάθε τροχός «αγκαλιάζεται» από ένα εξάρτημα που συνήθως καλείται «αράχνη». Πάνω σε κάθε τροχό βρίσκονται ειδικοί αισθητήρες μέτρησης των σχετικών γωνιών και εμφανίζονται στον κεντρικό υπολογιστή. Από εκεί και πέρα ξεκινά ουσιαστικά η διαδικασία της ευθυγράμμισης, με τον μηχανικό να προσπαθεί να πετύχει τις εργοστασιακές τιμές που προτείνει ο κατασκευαστής για το εκάστοτε μοντέλο. Αρχικά, ρυθμίζεται η γωνία κάμπερ στον εμπρός άξονα και έπειτα οι κάστερ και σύγκλισης. Σχετικά με τον πίσω άξονα, η ευθυγράμμιση γίνεται ουσιαστικά μόνο σε οχήματα με ανεξάρτητη πίσω ανάρτηση. Ρύθμιση των γωνιών κάμπερ και σύγκλισης στο πίσω μέρος υφίσταται μόνο αν το όχημα διαθέτει ανάρτηση πολλαπλών συνδέσμων ή διπλά ψαλίδια, ενώ η γωνία κάστερ αφορά αποκλειστικά τον κατευθυντήριο άξονα.

Ζυγοστάθμιση: Τι είναι και πώς γίνεται;

Η ανομοιόμορφη κατανομή της μάζας σε έναν τροχό μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα όταν αυτός περιστρέφεται. Αυτός είναι και ο λόγος που ανά τακτά χρονικά διαστήματα πρέπει να γίνεται ζυγοστάθμιση, προκειμένου η μάζα στην περιφέρεια της ζάντας να κατανέμεται ισομερώς και να εξαλειφθούν στατικές και δυναμικές ανισορροπίες. 

Η διαδικασία που ακολουθείται συνήθως στη ζυγοστάθμιση ξεκινά με την αφαίρεση του κάθε τροχού από το αυτοκίνητο και την τοποθέτησή του σε ένα ειδικό μηχάνημα. Κατά την περιστροφή του τροχού, ο υπολογιστής υποδεικνύει το σημείο και το μέγεθος της μάζας που πρέπει να τοποθετηθεί στη ζάντα ώστε να διορθωθεί η ανομοιομορφία στην κατανομή της μάζας. Ένας διαφορετικός, ακριβέστερος και πιο περίπλοκος τρόπος ζυγοστάθμισης είναι όταν οι τροχοί βρίσκονται πάνω στο αυτοκίνητο. Με αυτόν τον τρόπο το μηχάνημα ανιχνεύει ανισορροπία τόσο στους τροχούς, όσο και στα υπόλοιπα περιστρεφόμενα μέρη (δισκόφρενο, μουαγιέ), με αποτέλεσμα η διόρθωση να γίνεται σε πιο «ρεαλιστικές» συνθήκες.

Χρήσιμες συμβουλές! - Ξέρετε ότι

Κάθε πότε, λοιπόν, θα πρέπει να γίνονται οι εργασίες ευθυγράμμισης ή ζυγοστάθμισης; Ξεκινώντας με την ευθυγράμμιση, και δεδομένης της κατάστασης του ελληνικού οδοστρώματος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρέπει να γίνεται προληπτικός έλεγχος κάθε χρόνο (περίπου κάθε 10.000-15.000 χλμ), ή σε οποιαδήποτε αλλαγή εξαρτήματος που επηρεάζει τη δυναμική συμπεριφορά του οχήματος, πχ αλλαγή ελαστικών, αμορτισέρ, σινεμπλόκ και λοιπά. Παράλληλα, αξίζει να αναφέρουμε πως σε περίπτωση που το όχημα παρεκκλίνει της πορείας του ή φθείρει ανομοιόμορφα τα ελαστικά, θα πρέπει να προβούμε σε έκτακτη ευθυγράμμιση.

Σε ό,τι αφορά τη ζυγοστάθμιση, τα σημάδια είναι πιο ξεκάθαρα μιας και με την αύξηση της ταχύτητας ο τροχός αρχίζει να ταλαντώνεται, κάτι που γίνεται άμεσα αντιληπτό από τον οδηγό λόγω του «τρέμουλου» που δημιουργείται στο τιμόνι. Όπως και στην περίπτωση της ευθυγράμμισης, έτσι κι εδώ, ο έλεγχος κάθε χρόνο δεν είναι υπερβολή. 

Το χρηματικό κόστος γιΆ αυτές τις εργασίες είναι μικρό αν αναλογίσει κανείς τα τεράστια οφέλη, τόσο στην άνεση και την ασφάλεια των επιβατών, όσο και στην εξοικονόμηση χρημάτων από την προστασία των ελαστικών και των συστημάτων ανάρτησης-διεύθυνσης.

Ξέρετε ότι

- Η κακή ζυγοστάθμιση του τροχού δεν καταστρέφει μόνο το ελαστικό. Το τρέμουλο που δημιουργείται έχει καταστροφικές συνέπειες για αναρτήσεις και σύστημα διεύθυνσης!

- Ακόμα και σε περίπτωση που δεν υπάρχει κάποιο «σύμπτωμα», το οδόστρωμα της χώρας μας απαιτεί τουλάχιστον μία φορά ανά έτος ευθυγράμμιση και ζυγοστάθμιση.

- Η γωνία κάστερ αφορά αποκλειστικά τον κατευθυντήριο άξονα. Στο πίσω μέρος θα την βρούμε μόνο σε περίπτωση που το όχημα εξοπλίζεται με σύστημα τετραδιεύθυνσης.

- Οποιαδήποτε «επέμβαση» σε τροχούς, ελαστικά, σύστημα διεύθυνσης και ανάρτησης, πρέπει να ολοκληρώνεται με ευθυγράμμιση των τροχών!